انواع درب و پنجره های سنتی در معماری ایران

16
آذر

انواع درب و پنجره های سنتی در معماری ایران

درب و پنجره، یکی از عواملی است که نقش تاثیرگذاری در شکل‌دهی به ساختمان در معماری ایرانی دارد. در ساختار درب و پنجره بناهای سنتی ایران، نحوه ارتباط بصری و احساسی بین فضای خارج و داختی ابنیه از نظر ویژگی‌های فرهنگی به خوبی رعایت شده است. بر اساس شرایط محیطی و اقلیمی هر بنا واقع در جفرافیای ایران، فضاهای ایجاد شده دارای درب و پنجره های با اندازه، شکل و تنوع بسیاری از نظر کاربرد داشته و بر اساس آن نامگذاری متنوعی داشتند که در این مقاله به نقش و جایگاه هر کدام از آنها اشاره می‌کنیم.

انواع درب و پنجره های سنتی در معماری ایران

1- درب و پنجره ساده

از انواع درب و پنجره های بودند که کارکردی ساده داشتند که علاوه به ورود و خروج و همچنین در حکم تامین نور خورشید جهت روشنایی داخل فضا و تهویه هوای داخل بود. این نوع درب و پنجره بیشتر با شیشه های ساده پوشش داده می‌شد.

2- پنجره ارسی

پنجره اُرسی نوعی از درب و پنجره های مشبک است که لنگه های جا گرفته در آن به جای این که روی یک پاشنه گرد جا به جا شوند، در داخل یک چارچوب به سمت بالا حرکت می کند. پنجره های اُرسی معمولا به حالتی ساخته و نصب می‌شوند که بتوانند تمام سطح بیرونی یک اتاق بنا را در بر بگیرند. سطح پنجره های ارسی با استفاده از گره سازی و شیشه های رنگین پوشش داده می‌شد و یک ترکیب جذاب را پیدید می آورد. هر پنجره ارسی دارای یک یا چند قسمت فیکس و بازشو هستندکه قسمت ثابت بعنوان یک جدا کننده همانند دیوار را داشت و از قسمت بازشو برای مشاهده مناظر و همچنین تهویه هوا فضای داخل و خارج استفاده می‌شد.

سطح مشبک پنجره های ارسی برای کاربرد های متفاوتی داشت:

تامین نور کافی جهت فضای داخل بنا
کاهش شدت نور خورشید و گرمای حاصل از آن در تابستان
دید فضای بیرونی برای افراد داخل بنا
حفظ حریم داخلی اتاق ها و تالارهای ابنیه نسبت به افرادی که در فضایی خارجی بودند تا نتوانند دید بازتری به داخل فضا داشته باشند.

3- پنجره های کوچکی بنام روزن

روزن نوع دیگر از درب و پنجره های سنتی است که معمولا کوچک بود و در بیشتر موارد برای نورگیری فضای داخلی یا تهویه فضاهای اصلی، بعنوان یک ابزار کمکی و فرعی ایفای نقش می‌کرد. مکان نصب پنجره های روزن عموما بالا یا اطراف درب و پنجره های اصلی بنا بود. یکی دیگر از فضاهای نصب این گونه از پنجره ها در بالای سقف آشپرخانه ها یک یا چند روزن تعبیه می‌شد که بیشتر وظیفه تامین نور آن محیط بود. از دیگر محیط های مورد استفاده روزن بالاترین نقطه سقف بسیاری از بازار های سرپوشیده دروران قدیم بود که وظیفه آن تامین نور و تهویه آن را بر عهده داشت.

4- پنجره های از نوع جامخانه

جامخانه را می توان نوع دیگر از پنجره دانست که بیشتر بر فراز بعضی از پوشش های گنبدی شکل، به بلاخص در حمام ها و دیگر بنا ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. روی سطح سفالین آن، حفره هایی تعبیه می شد که بر روی هرکدام از حفره ها یک جام شیشه قرار می گرفت. روی هر کدام از شیشه ها را به کمک مخلوطی از ترکیب خاک رس، نوعی روغن یا موم که بعنوان بتونه بود قرار می‌دادند. این ماده که شبیه بتونه بود برداشتن و جایگذاری دوباره شیشه را آسانتر می‌کرد. با برداشتن تعدادی از جام ها در فصول مختلف سال می‌توانستند در حرارت و رطوبت داخل بنا تغییراتی ایجاد و شرایط را مطلوبتر نمایند. بخاطر همین است که در بیشتر حمام های قدیم از پنجره های جامخانه استفاده می‌شد.

5- پنجره شباک

پنجره های شباک از یک سطح مشبک و از دو فضای پر و خالی تشکیل شده است. به نحوی که می‌توان به راحتی از یک طرف به سوی دیگر دید داشت. پنجره شباک کاربرد های زیادی دارد.

محدود کردن دید از فضای بیرون به محیط داخل (حفظ حریم فضای داخل)
تامین سایه جهت محیط های که در معرض نور خورشید قرار داشتند.
تامین دید از فضای داخلی به بیرون به صورت محدود
ایجاد سطح مشبک و حصار مانند که مانع عبور جریان هوا نباشد.

درب و پنجره های سنتی با شکل های هندسی در پیکره وجودی آنها، طبیعت اطراف بنا را قاب کرده و افراد را ترغیب به کشف تصاویر خارج از بنا می‌کردند. شبکه بندی های تزئینی پنجره ها، افزون بر جذابیت هندسی، امکان دید و عبور نور خورشید، پرده و حجاب برای پنجره است که همانند لباسی، شیشه را در بر می گرفتند.

در پایان جهت کسب اطلاعات بیشتر درخصوص درب و پنجره سنتی بصورت محصولات جدید همانند درب و پنجره های آلومینیوم ترمال بریک و UPVC ، می‌توانید با درگاههای ارتباطی شرکت باراد آلومینیوم تماس برقرار نمایید.